Kolej wąskotorowa w Gminie Brojce

Autorka: Barbara Więckowicz

Czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego bloki nr 8 i 9 na osiedlu w Brojcach nazywane są przez niektórych „kolejowymi”? Albo skąd szyny w asfalcie na drodze do Stołąża? Wszystko to wzięło się od kolei wąskotorowej, która przez wiele lat łączyła gminę Brojce z Gryficami, Trzebiatowem i Skrzydłowem. Jednakże, nie były to stacje docelowe. Kolejką wąskotorową można było dostać się do Kołobrzegu, Mrzeżyna czy Niechorza. Kolej wąskotorowa spełniała bardzo ważną funkcję przed II Wojna Światową i w latach powojennych: był to jeden z ważniejszych sposobów lokomocji przed rozwinięciem się przemysłu samochodowego. „Wąskimi torami” jeździły nie tylko składy pasażerskie, ale także drewno, węgiel. Do gorzelni w Brojcach prowadziły tory, którymi przywożone były ziemniaki i zboże, a wywożony spirytus, tory prowadziły również do żwirowni, która znajdowała się za osiedlem bloków. Mieszkańcy gminy, kolejką dojeżdżali do pracy a także na dworce kolejowe – stąd nazwa – Wąskotorowa Kolej Dojazdowa, ponieważ miała służyć połączeniu małych miejscowości z większymi węzłami kolejowymi w celu transportu towarów i ludzi. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak bardzo kolej wąskotorowa przyczyniła się do rozwoju gminy Brojce. Co ciekawe najważniejszą miejscowością z gminy Brojce na tej trasie były Tąpadły – ponieważ była to stacja przeładunkowa oraz rozjazd w stronę Skrzydłowa (docelowo do Kołobrzegu) oraz do Stargardu.

Gmina Brojce została objęta połączeniem  Gryfickiej Kolei Wąskotorowej 05.10.1898r. po wybudowaniu wąskotorowej linii kolejowej z Gryfic Wąsk. przez Tąpadły do Dargosławia. W 1900 r. zmieniono szerokość toru z 750 na 1000 mm. 01.11.1907 r. linię przedłużono z Dargosławia do Trzebiatowa Wąsk., a w 1913 r. jeszcze do Niechorza. 09.12.1899 r. połączono Tąpadły ze Skrzydłowem, a zarazem połączono Gryficką Kolej Wąskotorową z Kołobrzeską Koleją Wąskotorową. W 1961 r. przestały kursować pociągi do Kołobrzegu. Do 1962 r. kursowały pociągi pasażerskie na trasie Gryfice – Gościno, a do 1966 r. w skróconej relacji do Rymania. Na pozostałych liniach pozostał ruch towarowy, który przez długie lata, do 1990 r. odgrywał jeszcze dużą rolę. Później, do 1995 r. odbywały się coraz mniejsze przewozy na trasie Rymań – Tąpadły.          W 1991 r. zamknięto odcinek Trzebiatów Wąsk.- Dargosław, a w 1996 r. z Dargosławia do Gryfic Wąsk. Odcinek Tąpadły – Skrzydłowo – Resko Płn. do 1996 r. służył do przewozu taboru na naprawy do Reska. Cała sieć straciła spójność w czerwcu 1999r. gdy zdemontowano przęsła torów na przejazdach kolejowych w ciągu szosy E28                           w Wicimicach, Rymaniu i Ramlewie. W okolicach Gościna (układ torowy stacji, linia w kierunku Sławoborza i częściowo linia w kierunku Rymania) oraz tory na odcinku Skrzydłowo – Tąpadły zdemontowano na przełomie lat 2006/2007.

Dynamiczny rozwój kolejki i jej powolny upadek znaczą historię gminy Brojce. Kolejką wywożono buraki i ziemniaki. Żwir wywożono do betoniarni w Skrzydłowie, a zabierano beton i zbrojenia. W latach powojennych również mleko z mleczarni w Brojcach było transportowane kolejką. Nie chodzi jednak o rolę kolejki w transporcie, ale o ślady jakie pozostawiła w życiu lokalnej społeczności. Wspomnienia dzieci, które po reformie walutowej kładły monety na szyny, czekając w napięciu, aż kolejka je zmiażdży. W pamięci pracujących ludzi z osiedla na pewno pozostał przystanek „na dziko” na skrzyżowaniu ul. Parkowej i polnej drogi do Tąpadeł, gdzie wysadzano mieszkańców osiedla, żeby mieli bliżej do domu. Życzliwość maszynisty nie powinna dziwić, ponieważ sam był mieszkańcem Brojc, tak jak i wielu innych pracowników kolejki wąskotorowej. Zresztą nadal tym się zajmują w Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej. Kolejką wąskotorową przyjeżdżali na te ziemie pierwsi osadnicy powojenni – wioząc ze sobą dobytek i nadzieje na spokojne życie. Po przystanku w Brojcach został tylko wybrukowany plac, a stał tam budynek z małą poczekalnią i magazynkiem toromistrza – gdzie znajdował się sprzęt do obsługi torowiska. Toromistrzowie – czyli osoby odpowiedzialne za obsługę torowiska znajdowali się również w Tąpadłach i Dargosławiu. W Tąpadłach toromistrz miał do dyspozycji drezynę ręczną. Jednak przede wszystkim kolejka kojarzy się z letnimi wyjazdami nad morze czy nad jezioro Popiel. Te wspomnienia ocaliły kolejkę od zapomnienia, bo niewiele już po niej zostało – przejazd kolejowy nad Mołstową w lesie, szyny w asfalcie, nasyp kolejowy zarośnięty już drzewami, stacja w Tąpadłach czy Dargosławiu – dziś domy mieszkalne.

Linia Gryfice Wąsk. – Brojce – Trzebiatów Wąsk. (wschodnia)

km	polska nazwa	niemiecka nazwa
0,0	Gryfice Wąsk.	Greifenberg (Pommern) Ldb.
1,0	Gryfice Cukrownia	Greifenberg (Pommern) Zuckerfabrik
4,9	Lubieszewo	Lübsow
7,5	Przybiernowo	Wendisch Pribbernow
9,9	Tąpadły	Dummadel
11,6	Stołąż	Stölitz
14,8	Brojce	Broitz
18,0	Strzykocin	Streckenthin
20,2	Dargosław	Dargislaff
20,9	Darżewo	Darsow
23,0	Uniestowo	Nestau
24,8	Siemidarżno	Zimdarse
27,7	Gosław	Gützlaffshagen
29,7	Paliczyno	Jungfernbrück
33,1	Warcisław	Grünhaus
36,2	Trzebiatów Wąsk.	Treptow (Rega) Ldb.

Linia Tąpadły – Skrzydłowo – Gościno

Tąpadły	Dummadel
Charnowo	Vorwerk Wisbu, Ostenhagen
Wyszobór	Wisbu
Natolewice	Natelfitz
Wicimice	Witzmitz
Pniewo Łobeskie	Pinnow (Kr. Regenwalde)
Skrzydłowo	Mühlenbruch

W artykule wykorzystane zostały zweryfikowane fragmenty z artykułu o Gryfickiej Kolei Wąskotorowej na Wikipedia.pl. Artykuł współtworzył Michał Więckowicz.