Darżewo historia wsi i zabudowy folwarcznej

Opracowała: Barbara Więckowicz

Darżewo, jako wieś powstało w 1845r. po reformie uwłaszczeniowej i separacji gruntów folwarcznych od chłopskich. Darżewo położone jest w płn. części gminy Brojce przy drodze z Dargosławia do Trzebiatowa. Do Dargosławia jest stąd 2km na płd.- wsch., a do Trzebiatowa 7km na płn. – zach. 1km na płd. od Darżewa płynie rzeka Mołstowa, wzdłuż której rozciągają się łąki. Z tego terenu bierze początek kilka strumieni, z których najważniejszy jest strumień Sarnia, płynący w kierunku Trzebiatowa i wpadający do rzeki Regi. Teren jest bezleśny o urozmaiconej rzeźbie terenu, momentami o dużych nachyleniach stoków. Darżewo jest wsią wielodrożną zbliżona do ulicówki. Główna ulica wiejska ma układ południkowy i długość ok. 700m. Na płn. i płd. wsi znajdują się zabudowane tereny przypominające średniowieczne nawsia. Większą część „nawsia” płn. zajmuje staw. „Nawsie” obiega brukowana droga, od której odchodzi brukowany dojazd do dworu, przecinający podwórze folwarczne na dwie części.

Folwark wykształcił się z gospodarstwa sołtysa w XXw. Pierwsza wzmianka o folwarku pojawia się w spisach majątków ziemskich z 1920 r., jako właściciela podano w nim Emila Storm, co potwierdza również spis z 1929r. W spisie z 1939r. jako właściciel występuje Willi Storm.

Zabudowania podwórza folwarcznego składały się z trzech budynków ustawionych w kształt litery „U”, otwartej w kierunku stawu (zach.) po bokach stały budynki gospodarcze – obora (przy oborze znajduje się wąska opaska z bruku) i stodoła (stodołe rozebrano częściami, ostatecznie w latach 70.), natomiast po krótszej, wschodniej stronie podwórza stał dwór, który był dominanta architektoniczną zespołu. Kolonia mieszkaniowa ustawiona wzdłuż jednej linii wzdłuż głównej ulicy wiejskiej składała się z budynku mieszkalnego – dwojaka i budynku gospodarczego. Na wsch. od dwojaka i na wsch. od dworu znajdują się sady, które zastępowały park. W sadzie przy dworze rosło kilka drzew nieowocowych. Od płd. wzdłuż granicy z sąsiednia zagrodą chłopską znajdował się szpaler starych drzew, wśród których na wysokości dworu znajdowała się trafostacja. Wzdłuż płn. brzegu stawu na płd. od dwojaka przebiegała gruntowa droga używana, jako główny dojazd do podwórza.

Zgodnie ze spisem z 1920r. ogólny areał folwarku wynosił 135ha. W 1939r. Ogólny areał wzrósł do 185ha, w tym: gruntów ornych – 89ha, łąk – 18ha, pastwisk – 22ha. W 1920r. do uprawy ziemi trzymano 8 koni, a w 1939r. (po wzroście areału) koni utrzymywano tylko 6, co pozwala domyślać się albo zmiany struktury upraw albo zmechanizowania prac przy uprawie ziemi.

Początkowo hodowano 48 sztuk bydła, w tym: krów mlecznych – 26 sztuk, świń – 12 sztuk, owiec – 4 sztuki. W 1939r. hodowano 65 sztuk bydła, w tym: krów mlecznych – 40 sztuk, świń – 60 sztuk.

W 1945r. folwarku nie upaństwowiono, budynki folwarczne i ziemię podzielono pomiędzy pięciu rolników indywidualnych. Z biegiem czasu ilość rolników użytkujących budynki zmieniała się. W 1990r. budynki użytkowało dwóch rolników i kilka rodzin rolników-rencistów (wg karty ewidencyjnej zabytków architektury i budownictwa z 1990r. właścicielami byli: Kukułowicz Feliksa, Kludzińska Zofia, Tyszer Antoni). Część budynku należała do Państwowego Funduszu Ziemi. W 1990r. podwórze folwarczne wynosiło – 0,4ha; kolonia mieszkaniowa – 0,1ha; sady za podwórzem – 0,3ha. W 1990r. stwierdzono, że z pięciu budynków folwarcznych nie istnieje tylko jeden, pozostałe zostały bardzo przebudowane, ale znajdowały się w dobrym stanie technicznym. Przebudowy budynków nie były objęte nadzorem konserwatorskim.