Szablon stolarski z Brojc („H. Frömming./Broitz”)

  Autor: Andrzej Kuczkowski          

9 lipca 2018 r. Pani Kinga przekazała do zbiorów Izby Muzealnej w Brojcach zachowany w bardzo dobrym stanie blaszany szablon – pięknie wycięty gotycką czcionką napis: „H. Frömming./Broitz” o dość pokaźnych wymiarach, wynoszących 39×17 cm. Jest to pierwszy tego typu przedmiot w naszych zbiorach. Został on znaleziony wiele lat temu w czasie porządkowania jednego z ogrodów na terenie wsi i przekazany ojcu pani Kingi, który ówcześnie był funkcjonariuszem Milicji Obywatelskiej. I tak nieco zapomniany przeleżał kilkadziesiąt lat.

            Pierwszym skojarzeniem w kwestii interpretacji było uznanie go za obiekt łączący się w jakimś stopniu z dawnym rzemiosłem lub przemysłem w naszej miejscowości. Zaczęto więc poszukiwania w kwestii ustalenia kim mógł być H. Frömming i do czego mógł używać owego szablonu, na którym nadal widnieją ślady czarnej farby.

            W ustaleniu tożsamości H. Frömminga wielką pomocą okazał się pomnik znajdujący się na brojeckim Cmentarzu Komunalnym, na którym widnieją nazwiska poległych ówczesnych mieszkańców na frontach I wojny światowej. Wśród kilkudziesięciu osób znaleźć można również: Herm[ann] Frömming Musk. 13.9.1915.

            Znając również imię poszukiwanej przez nas osoby posłużyliśmy się niezawodnym źródłem jakim jest księga adresowa niemieckiego przemysłu i rzemiosła, a konkretnie jej 11 tom wydany w roku 1913 i dotyczący Pomorza. W spisie tym widnieje zakład stolarski należący do pana Herm[anna] Fromming. Zakład ten znajdował się w miejscowości Arnsberg, Kr. Greifenberg (obecnie Gorzysław, pow. Gryfice). Oprócz niego w tej samej miejscowości funkcjonował inny zakład stolarski należący do Alb[erta] Paast.

            Kolejny ślad, na który udało się natknąć dotyczy tragicznej śmierci pana Hermanna. Przez cały okres I wojny światowej niemieckie naczelne dowództwo wydawało, coraz obszerniejsze z biegiem czasu, listy poległych, rannych i zaginionych żołnierzy. W takowym spisie noszącym numer 694 z dnia 20 września 1915 roku czytamy, iż na polu bitwy poległ Hermann Frömming, żołnierz służący w 4 kompanii 54 Regimentu von Golz, w którym służyli głównie mieszkańcy Pomorza i Wielkopolski. Tego samego dnia kompania ta straciła 30 ludzi. W spisach tych przy każdym nazwisku pojawiała się miejscowość, z której żołnierz pochodził. Przy interesującym nas nazwisku widnieje „Schmalzentin, Kr. Neustettin” (obecnie Smołdzięcino, pow. Drawsko Pomorskie). Jednakże nie jest wykluczone, iż mamy tu do czynienia z błędnym zapisem. Otóż bowiem w przedwojennym powiecie gryfickim znajdowała się miejscowość Schmalentin (obecnie Smolęcin). Tego typu pomyłki w wojennej zawierusze nie są niczym niecodziennym, a wieś podgryficka wydaje się bardziej związana z dziejami pana Hermanna, niż dość odległa ziemia drawska.

            W świetle tych ustaleń można powiedzieć, iż w jakimś bliżej nieokreślonym okresie pomiędzy wydaniem księgi adresowej w roku 1913, a śmiercią na polu bitwy 15 września 1915 roku Hermann Frömming osiedlił się w Brojcach, gdzie zaczął prowadzić warsztat stolarski. Za pomocą szablonu zaś zapewne sygnował swoje wyroby.

            Naszych czytelników zachęcamy, aby przyjrzeli się przedwojennym meblom, jakie mogą mieć w swoim posiadaniu. Być może na plecach lub spodach znajdziecie odmalowany znak zakładu pana Hermanna, dzięki czemu nasza wiedza na temat tego wycinka brojeckiej historii stanie się bardziej kompletna.

            Liczymy oczywiście na pozyskanie dalszych informacji, które być może naświetlą nam losy bohatera tego artykułu, jak i jego rodziny. Dziękujemy serdecznie również pani Kindze za tak cenny i unikatowy dar.

Fot. 1. Blaszany szablon przekazany do zbiorów brojeckiej Izby przez panią Kingę (fot. J. Kuczkowski)

xxx

Fot. 2. Nazwisko Hermanna Frömminga na brojeckim pomniku ku czci poległych w czasie I wojny światowej (fot. J. Kuczkowski)

Fot. 3. Wpis dotyczący zakładu stolarskiego w miejscowości Arnsberg w księdze adresowej niemieckiego przemysłu i rzemiosła

Fot. 4. Wpis dotyczący śmierci Hermanna Frömminga, opublikowany w spisie poległych, rannych i zaginionych z dnia 20 września 1915 roku

Literatura:

Adressbuch aller Länder der Erde, der Kaufleute, Fabrikanten, Gewerbetreibenden, Gutsbesitzer etc., 1913

Armee-Verordnungsblatt. Verlustlisten 1915.09.20 Ausgabe 694.

Andrzej Kuczkowski, Jacek Kuczkowski, Dawne cmentarze i miejsca pamięci gminy Brojce, powiat gryficki, Nasze Pomorze, nr 12, 2010, s. 115-157.